Ahad Haber üç kısma ayrılır.
İster Merfu’ olsun, ister Mevkuf olsun isterse maktu olsun,
Hadisciler tarafından kabul edilmesi veya edilmemesi açısından
Garib, Aziz ve Meşhur Hadisler üç kısma ayrılır.
sahih,
hasen
ve zayıf Bunların her birinin açıklaması şöyledir:
1. Sahih:
Sahih Hadis;
"Şaz ve Muallel olmayarak isnadının başından sonuna kadar adalet
ve zapt sahibi kimselerin yine kendileri gibi adalet ve zapt
sahibi kimselerden muttasıl senetlerle rivayet ettikleri Hadise"
denir. Diğer bir ifade ile adalet ve zapt sahibi bir ravinin
yine kendisi gibi birisinden, Resulullah
Sallallahu Aleyhi Vesellem'e
veya Sahabeye veya Sahabe zamanındaki diğer Müslümanlara
varıncaya kadar muttasıl bir senetle rivayet edilen Hadise
Sahih Hadis denir.
"Adalet ve zapt sahibi
birisinin yine kendisi gibi birisinden muttasıl bir senetle"
ifadesi ile Sahih Hadis, Sahih Hadis çeşitlerinden
sayılmayan Mürsel, Münkatı ve Mu'dal'dan korunmuş ve ayırt
edilmiş olmaktadır.
Mürsel Hadis;
Tabiinin Sahabeyi zikretmeden doğrudan doğruya Nebi
Sallallahu Aleyhi
Vesellem'den
rivayette bulunmasıdır.
Münkatı
ise; senedinin bir yerinde veya bir kaç yerinde ravilerden
birinin düştüğü Hadise denir.
Mu'dal;
bir veya birkaç yerinde iki ravinin düşmesidir.
Mürsel, Münkatı ve Mudal,
senedlerinde kopukluk olduğu için Sahih Hadis kapsamından
çıkartılmışlardır.
"Şaz olmaması" ifadesi ile
Sahih Hadis “Şaz” olmaktan korunmuştur.
Şaz olması
demek; güvenilir bir ravinin kendinden daha güvenilir bir
ravinin rivayetine muhalefet etmesi demektir.
"Muallel olmaması" ifadesi ile
de Sahih Hadis “Muallel'den” korunmuş olmaktadır.
Muallel
demek; içerisinde Hadisin sıhhatini zedeleyen bir
illetin
bulunması demektir. İllet, Hadiste kötü bir iş sayılmaktadır.
Yani illet,
bütün Hadis yollarınca çürüklüğünü ortaya çıkaran ve reddine
etkili olan bir etkendir. Hadiscilerin çoğunun senedini Mevkuf
olarak gördükleri halde yalnızca bir ravinin Muttasıl bir
senetle rivayette bulunması gibi.
"Adalet sahibi birinin nakli"
sözü ile açık ve gizli olarak hali bilinmeyen veya bizzat
kendisi meçhul olan veya zayıflığı ile bilinen bir kimsenin
rivayetinden korunmuş/ayrılmış olmaktadır. Zira bu durumda olan
bir ravinin Hadisi Sahih sayılmaz.
"Zapt ehliyetine sahip,
naklettiklerinden gafil olmaması, uyanık olması" Çünkü gaflette
olan kimse çok çok hata yapar. Böyle birisinin naklettiği Hadis
Sahih Hadis sayılmaz.
Bu nedenle Sahih bir Hadisin
zikredilen şartların tamamına sahip olması gerekir. Bu
şartlardan birisi yok olursa Sahih Hadis olmaz.
2. Hasen:
Tahric edeni bilinen, ricali/rivayet edenleri de meşhur olan ve
Hadisin çoğunun onlara dayandığı Hadise denir. Hasen Hadisi hem
âlimlerin çoğu hem de fakihlerin geneli kabul ederler. Yani
isnadında yalanla itham edilen kimse yoktur, Şaz Hadis de
değildir.
Hasen Hadis iki çeşittir:
a.
Senedinde ehliyeti gerçekleşmemiş mestur/adaleti ya da fâsıklığı
belli olmayan, fakat çok çok hata yapmayan, gafil olmayan ve
yalancılıkla da itham edilmeyen bir kişi bulunan Hadis. Hadisin
metni benzer bir şekilde başka yollardan da rivayet edilmiştir.
Böylece Şaz ve Münker olmaktan da çıkarılmış olur.
b.
Ravisi doğruluk ve emanet bakımından meşhur olmakla beraber,
hıfz ve itkan/sağlamlık yönünden yani zapt açısından sahihin
rivayet edenleri seviyesine ulaşmamış Hadis. Münker sayılmaz,
metni Şaz ve Muallel de değildir.
Hasen Hadis, adalet sıfatına
sahip fakat zaptı zayıf olan Şaz ve Muallel olmadan muttasıl
senetle rivayet edilen Hadistir. Sahih Hadisle delil getirildiği
gibi Hasen Hadisle de delil getirilir.
3. Zayıf:
Kendisinde ne Sahih Hadis ne de Hasen Hadis sıfatlarını
toplamamış olan Hadise denir. Zayıf Hadisle kesinlikle delil
getirilmez.
Zayıf Hadis, çeşitli yollardan
zayıf olarak geldiği zaman Sahih veya Hasen Hadis derecesine
yükselir sözü yanlıştır. Bir Hadisin zayıflığı ravisinin
fıskından veya fiilen yalanla itham edilmesinden
kaynaklanıyorsa, sonra da bu türden olarak başka yollardan
gelirse zayıflığı iyice artar.
Ancak Zayıf Hadisin içerdiği
manayı Sahih bir Hadis de içeriyorsa Sahih Hadisle delil
getirilir. Zayıf Hadis terk edilir. Bundan dolayı Zayıf Hadisle
hiçbir şekilde ve kesinlikle delil getirilmez.
