|
KIVRAK ZEKÂ İLE KIVRAK GÖZLEM
ARASINDAKİ FARK Kıvrak zekâ da, kıvrak
gözlem de kaynağını, sür’atli idrakten alır. Yalnız kıvrak
zekâ, sonuçlarıyla birlikte meydana gelir. Daha önce verdiğimiz
iki örneği hatırlayalım: Ömer (RA)’a kocasının "gündüz
sâim, gece kâim" olduğunu söyleyen kadın örneği ile;
elmayı ikiye bölüp yarısını Rasulullah (SAV)’e veren kadın örneğini
ele alalım.
Birinci örnekte Ömer
(RA)’ın yanında bulunan bedevi, kadının kocasını övmediğini,
aslında onu şikâyet ettiğini anlamıştı. İşte buradaki şikâyetin
özünü anlama olgusu, kıvrak zekâdır.
Bir kadın, ikiye ayırdığı
elmanın yarısını Rasulullah'a vererek, hayz halinin mahiyetini öğrenmek
istediğinde Rasulullah (SAV), kadının ne sormak istediğini anlamış;
ona cevap vermiştir. Burada ise kıvrak zekâ değil, kıvrak gözlem
karşımıza çıkmaktadır. Zira Rasulullah, kendisine verilen
elmadan, hayız hâlinin öğrenilmek istendiğini anlamıştır. İşte
bu, kıvrak kavrama esası üzerinde olsa da kıvrak gözlemdir.
Kıvrak gözlem; bir sözün
veya davranışın, bünyesinde barındırdığı anlamı hızla
kavramaktır. Kıvrak zekâ da bu tanıma uyar. Ancak ikisi arasındaki
tek fark; kıvrak zekâda sözün veya davranışın, pek çok
anlamlarından veya anlam göstergelerinden bir tanesini seçip
kavramak söz konusudur. Kıvrak gözlemde ise, sözü söyleyen veya
davranışı işleyen kişinin, sözünü veya davranışını kamufle
etme yoluna giderken, kastettiği bir tek anlam vardır. Bu kişi ile
muhatabı aynı noktada buluşurlarsa burada, kıvrak gözlem söz
konusudur. Başka bir ifadeyle kıvrak gözlem, söz veya davranış
kamufle edildiğinde; kıvrak zekâ ise, kastedilen şey kamufle
edildiğinde ortaya çıkar. Fakat hem kıvrak zekâ hem de kıvrak gözlem,
yalnızca kıvrak düşünceden doğduklarından, ancak zeki insanların
sâhip oldukları meziyetlerdir. Yukarıda bahsedilen birinci örnekte
Ömer (RA)’a: "kocam gündüz sâim, gece kâim"
diyen kadın, asıl söylemek istediğini yani amacını kamufle etmiştir.
İkinci örnekte, Peygamber (SAV)’e elmanın yarısını veren kadın
ise amacını değil, davranışını kamufle etmiştir Bu nedenle
birinci örnekteki kadın da kıvrak gözlem, ikinci örnekteki kadında
ise kıvrak zekâ gerçekleşmiştir. İşte kıvrak zekâ (amacın
gizlenmesi) ile kıvrak gözlem (sözün veya davranışın kamufle
edilerek ifade edilmesi) arasındaki fark budur. Ancak hedef; kıvrak
gözlemin değil, kıvrak zekânın eğitilip terbiye edilmesidir.
|
